IJzersterk karakter in 'Karakter'

Jacoba Katadreuffe is de alleenstaande moeder van Jacob Willem Katadreuffe. De vader van Jacob, Arend Barend Dreverhaven, is volledig uit beeld in zijn jeugd. Jacob en zijn moeder wonen samen in Rotterdam en hebben het financieel niet al te breed. Op een gegeven moment heeft Jacob de behoefte om zich los te maken van zijn moeder. Hij leent geld bij de kredietbank en koopt daarmee een sigarenwinkeltje in Den Haag. Deze bank blijkt van zijn vader te zijn, maar dat weet hij op dat moment nog niet. Zijn moeder heeft altijd gezwegen over zijn biologische vader. Hij gaat al snel failliet. Tijdens een gesprek over zijn faillissement komt hij op een deurwaarderskantoor waar hij zijn toekomst al voor zich ziet; een droomberoep als advocaat. Hij begint met een lage functie, maar klimt al snel hoger op de carrière ladder tot hij geld heeft voor een echte opleiding tot advocaat. Hij overtreft alle verwachtingen mede door gedreven- en leergierigheid. Zijn vader beschouwd hem niet als zoon en probeert hem op alle mogelijke manieren tegen te werken. Toch zet Jacob door met zijn ijzersterke karakter en bereikt uiteindelijk zijn doel.

Jacob Katadreuffe is een held. Hij bereikt zijn doel door een bewonderenswaardige zelfdiscipline ook al wordt hij tegengewerkt. De titel 'Karakter' wijst dan ook naar het sterke karakter van Katadreuffe. Uit het doorzettingsvermogen van Jacob vloeien de

gebeurtenissen voort. Van een armoedige jeugd tot het bereiken van zijn droomberoep, advocaat. Dit getuigt van ambitie en een groot doorzettingsvermogen. Jacobs karakter houdt het boek bij elkaar: de titel van het boek is dus erg logisch gekozen.

Het belangrijkste onderwerp in 'Karakter' is de relatie tussen vader en zoon. Hoewel het eerst lijkt dat Dreverhaven zijn zoon op alle mogelijke manieren in de weg zit, blijkt uiteindelijk dat hij goede bedoelingen had. Hij had goede bedoelingen en ook Jacob komt uiteindelijk tot het besef dat het voor zijn eigen bestwil is geweest. 

De nieuwe zakelijkheid

Een typische roman voor de tijd waarin Bordewijk het schreef. De schrijfstijl is nuchter, strak, sober en hard. Er zijn geen overbodige woorden toegevoegd, eindeloze omschrijvingen zijn weggelaten en men doet niet aan mooischrijven in deze tijd. De zinnen

zijn kort: alleen de essentie wordt vermeld en uitwijkingen zijn vaak niet te vinden. Dialogen komen nauwelijks voor. Ook in 'Karakter' worden er weinig gesprekken gevoerd. Vooral Jacoba en Jacob hebben nauwelijks gesprekken. Ze zeggen het liefst zo min mogelijk. Als Katadreuffe goedkeuring over iets aan zijn moeder vraagt zegt zij: ‘Zo’. Dat is alles. Het is erg weinig, ze had ook een heel gesprek kunnen beginnen maar dat deed ze niet.  

Ook is het gebrek aan emotie een belangrijk kenmerk dat in dit boek voorkomt. Er wordt niet omschreven hoe een persoon zich voelt, niet hoe de persoon iets ervaart, alleen hoe de gebeurtenis is. Het verzwijgen van emoties blijkt onder andere uit het volgende citaat: "Hij verzweeg wat hij zijn moeder had verteld, maar aan de vriend verteld hij wat hij zijn moeder had verzwegen."

F. Bordewijk

Identiteitscrisis

"Volg je hart, trek je eigen plan. Van andermans plannen zijn er toch al zat." Dit motto is een levensles voor de hoofdpersoon James Dillard, die op zoek is naar zijn identiteit. Een man die zich laat leiden door anderen en eigenlijk niet weet wie hij zelf eigenlijk is en wat hij wil bereiken in zijn leven. 

James Dillard is een op het eerste gezicht normale, blanke man van dertig jaar. Hoewel het lijkt alsof hij alles voor elkaar heeft, hij is rijk, kan doen waar hij zin in heeft en woont in een duur hotel. Zijn moeder heeft James op zijn negentiende in een hotel gestopt onder het motto: "Als er iets is dan kun je me bellen, maar je moet het vooral zelf uit proberen te zoeken, dat is de natuur." Ze heeft nooit tijd voor hem, omdat ze constant bezig is met haar carrière. Maar omdat zij hem financieel steunt, laat hij haar niet los. 

Hij blijkt erg eenzaam te zijn en eigenlijk niet weet wie hij is en wat hij wil. "Het zal voor het grootste deel van de wereldbevolking wel fantastisch zijn als ze zich nergens zorgen over hoeven te maken, maar ik voel me er leeg en droevig door, want het is waar: er is ook niets waar ik me zorgen over hoef te maken." Waar leeft hij eigenlijk voor? De constante herhaling, elke dag hetzelfde, het steeds maar herlezen van dezelfde boeken en bijvullen van de glazen wodka, zijn pijnlijk. Hij heeft zijn hele leven al geen doel voor ogen, geen droom dat hij graag wil bereiken. Noodzaak is niet aanwezig in zijn leven; hij heeft niets waar hij voor moet vechten. Er staat niets op het spel: 'Waar moet hij zijn identiteit aan ontlenen?'

De leegte wordt enigszins opgevuld wanneer een mysterieuze vrouw, Marie, in zijn leven verschijnt. Ook al is zij niet de meest knappe vrouw die James heeft gezien, de mysterie achter deze vrouw maakt haar aantrekkelijk. De eerste maanden zijn geweldig voor beiden, maar Marie begint zich te irriteren aan de houding van James. Behalve haar, heeft hij nog steeds geen doel voor ogen. Daarnaast doet hij alles wat Marie van hem vraagt, zoals hij al zijn hele leven dingen doet die anderen van hem vragen. Ook dit wekt irritaties op bij Marie. Uiteindelijk loopt de relatie niet goed af, onder andere door James houding, maar ook door problemen van Marie. James eindigt in het bezit van een Zweeds eiland, zonder vriendin, weer in een hotel: terug bij af. 

Dan krijgt hij de kans van zijn leven. Een telefoontje van Monica, een dame van de uitgeverij Gibraltar, maakt dat hij weer een betekenis aan zijn leven kan geven en zijn identiteit kan zoeken. Monica vraagt of hij een boek wil schrijven en in eerste instantie vraagt hij zich af waarom juist hij wordt gekozen voor deze taak: "Dat wil iedereen wel", zeg ik. "Maar ik ben geen schrijver. Ik ben James Dillard." Maar de dame heeft vertrouwen in hem om de persoon die hij is. Als hij maar zichzelf blijft, komt alles goed: "Ik denk dat je wel degelijk een schrijver bent. Soms zie je zelf nog niet waar je kwaliteiten liggen, maar ik heb jarenlange ervaring met dit soort zaken. Bovendien sluit het ander niet uit, je kunt James Dillard blijven én schrijver zijn. Sterker nog: dat is precies de reden dat we je vragen." Dus hij gaat op het voorstel in (Hij doet immers altijd wat anderen van hem willen). 

De zoektocht naar wie hij is begint hier. Tot nu toe werd zijn identiteit gevormd door de mensen om hem heen. Hij doet altijd wat anderen van hem vragen en willen, maar zelf weet hij niet wat hij wil. Hij zoekt constante bevestiging bij anderen. Deze kans biedt hem dus mogelijkheden om dit te onderzoeken. Vind James Dillard de weg naar het volle leven als zijn ijstijd voorbij is? 

Biografie Maartje Wortel

Recensie 1
Recensie 2

Hoe een pot goud het leven van Warenar beheerst

'Het verlangen naar bezit en geluk is van alle tijden.' Zo ook in het stuk Warenar geschreven door Pieter Corneliszoon Hooft, in samenwerking met Samuel Coster. Dit toneelstuk vormde de succesvolste komedie van de 17e eeuw. De volledige titel, zoals die op het titelblad van een latere druk verscheen, luidde 'Aulularia van Plautus, Dat is, Warenar met de pot'.  

Warenar of Ware-nar, ofwel echte dwaas.

Warenar heeft een pot goud ontdekt die zijn grootvader begraven heeft. Hij raakt geobsedeerd met deze pot en bewaakt het met zijn leven. Hij is altijd achterdochtig en leeft met de angst dat de pot gestolen wordt. Dit vormt de eerste verhaallijn, maar er is nog een tweede verhaal. Klaartje, de dochter van Warenar, is zwanger van Ritsert, maar dit weet Warenar niet. Zijn oom, Rijckert, wil trouwen met Klaartje, maar moet hiervoor eerst toestemming vragen aan Warenar. Warenar vermoedt dat Rijckert de pot goud wil en daarom met haar wil trouwen. Doordat hij zich zo vreemd gedraagt, vestigt hij juist de aandacht op zichzelf. Warenar wil de pot ergens verstoppen waar niemand hem kan vinden. Hij besluit dat dit het beste op het kerkhof kan, maar Lecker, de knecht van Rijckert, ziet dat Warenar de pot verstopt. De grote angst van Warenar wordt werkelijkheid wanneer Lecker de pot steelt, om zijn speelschulden te kunnen afbetalen. Ritsert ontdekt uiteindelijk de diefstal en brengt de pot terug. Warenar komt tot inkeer en stapt van zijn obsessie af. Hij schenkt de pot aan zijn dochter en Ritsert die uiteindelijk trouwen.

Renaissance

Het is ook een typisch toneelstuk voor de Renaissance. Het is een creatieve bewerking van een klassiek stuk, namelijk 'Aulularia' van Plautus (ca. 200 v. Chr). Het is niet alleen een vertaling, maar ook aan de verhaallijn is gesleuteld. Hooft heeft de hoofdpersoon een obsessief en krankzinnig gemaakt, terwijl hij in het oorspronkelijke stuk een gierige vrek was. Het speelt zich af in Amsterdam in plaats van in Rome en daarnaast heeft hij, samen met Coster, het stuk vertaalt naar het Diets (de Nederlandse taal in die tijd).

Het verhaal heeft een 'happy end', typisch voor een blijspel. Vaak hebben blijspelen een moraliserende boodschap. Welke boodschap wil Hooft zijn publiek meegeven? Hij wijst de mens op het gevaar van hartstochten. Men moet zich beheersen en verstandig zijn om te voorkomen dat men verkeerde besluiten neemt.

De eerste Nederlandse roman

De eerste Nederlandse roman werd in 1782 uitgegeven. Een briefroman geschreven door Betje Wolff en Aagje Deken , genaamd 'Historie van mejuffrouw Sara Burgerhart'. In de briefroman, een genre dat ontstond in de 18e eeuw, worden er brieven geschreven door de verschillende personages. Er wordt dus geschreven vanuit wisselende ervaringen en belevenissen. Aan de ene kant is dit heel interessant om een compleet beeld te krijgen van de situatie. De gebeurtenissen worden van verschillende kanten bekeken, omdat elk persoon een andere manier van kijken heeft. Aan de andere kant is het lastig om je in te leven in een personage. Eigenlijk wordt je na elke brief uit de gedachte van een persoon gehaald en ga je bij de volgende brief weer naar een nieuwe

gedachte van een ander persoon. 

Verlichting

De Verlichting is een stroming in de literatuur. Men is optimistisch en vooruitstrevend. Men dacht in termen van vooruitgang, beweging en dynamiek. Grote medische en technische ontwikkelingen en nieuwe ontdekkingen maakten dat de mens erg optimistisch was en de toekomst met volle vertrouwen tegenmoet ging. Ook ontstond het idee dat niet God, maar de mens zelf verantwoordelijk is voor zijn of haar geluk. Rede en intelligentie waren weliswaar belangrijk, maar in de literatuur was ook emotie belangrijk om kennis over te brengen. Achttiende-eeuwse literatuur was er vooral op gericht om mensen in het hart te raken.

Vele mensen vinden nog wel dat de mens in onwetendheid leeft en daarom zagen vele auteurs het als hun taak om de bevolking op te voeden.

De schrijfsters wilden de lezers een les leren met behulp van hun boek. Het gedrag Sara Burgerhart is een voorbeeld van gedrag dat niet werd goedgekeurd. Sara beleeft allerlei avonturen en kan maar moeilijk op het rechte pad blijven. Ze houdt van uitgaan en shoppen en valt in de smaak bij de mannen. Als ze wordt verleid door de flamboyante 'R', denkt ze niet na en gaat met hem mee. Ze wordt bijna door hem misbruikt en komt dan eindelijk tot bezinning. Een les voor de lezer. De schrijfster keurden losbandigheid af en prezen het huwelijk. Ze dragen een moraliserende boodschap uit aan de lezer! Het belang van een goede opvoeding wordt geïllustreerd.

Naast dit punt wordt ook de godsdienst duidelijk afgewezen in dit boek. De ideeën van God stonden niet meer centraal in deze tijd; de mens was dan ook vaak atheïstisch. Het geloof wordt op een redelijk negatieve manier neergezet door de tante van Sara Burgerhart, Susanna Hofland. Zij is gelovig, maar duidelijk is dat zij niet in staat is om van het leven te genieten. Religie wordt hier dus niet als iets positiefs gezien.

De invloed van de verschrikkingen

Men denkt dat na de Tweede Wereldoorlog alles weer goed is. De oorlog is voorbij en men kan weer in veiligheid het leven leiden. Maar is dit wel echt zo? Mulisch weet op een meesterlijke manier de nasleep van de Tweede Wereldoorlog neer te zetten in 'De aanslag'. De oorlog is voor de overlevenden niet voorbij. Het zal de rest van hun leven beïnvloeden. De verschrikkingen die zij hebben gezien en meegemaakt, zullen niet uit hun gedachten verdwijnen. De oorlog zal voor hen nooit voorbij zijn.

De aanslag, gepubliceerd in 1982, is de grote doorbraak van Mulisch waarmee hij een miljoenenpubliek bereikt. Een verhaal over de schuld of onschuld van mensen in het licht van de complexiteit van de oorlog. Geen doorsnee oorlogsroman, maar vooral de nasleep van de oorlog is een belangrijk thema. Een zoektocht naar het hoe en waarom van de aanslag op Fake Ploeg. De nasleep van de Tweede Wereldoorlog is typisch voor de naoorlogse literatuur.

Anton Steenwijk is de enige overlevende van de familie Steenwijk in de Tweede Wereldoorlog. Na de aanslag op Fake Ploeg worden de ouders van Anton gefusilleerd en het huis van de familie wordt in brand gestoken. Peter, de broer van Anton, raakt spoorloos. De rest van het leven van Anton zal in het teken staan van die verschrikkelijke gebeurtenis in zijn jeugd. Het verhaal geeft een andere kijk op de Tweede Wereldoorlog. Niet de verschrikkelijke gebeurtenissen in de oorlog staan centraal, maar juist de nasleep ervan. Hoe gaat iemand met deze oorlog om? Hoe gaat je verder met je leven? Dit verhaal wordt in episodes verteld. Elk deel brengt Anton iets dichter bij de ontraadseling van de aanslag.

Wie is er schuldig aan de aanslag? Wie heeft het gedaan en wat is de reden ervan? Deze schuldvraag en de zoektocht naar antwoorden beheersen Anton voor de rest van zijn leven. Daarnaast wordt de lezer ook nieuwsgierig naar de antwoorden. Dit maakt dat het boek erg spannend is en ook de lezer het mysterie wil oplossen. Je gaat als lezer nadenken over de mogelijke verdachten en probeert zelf een antwoord te geven. Alles wat Mulisch heeft opgeschreven, heeft een diepere betekenis en kan een aanwijzing zijn. Elke zin en elk woord heeft een betekenis en staat verbonden met de rest van het verhaal. De aandacht erbij houden is een must, maar als je dan eenmaal in het boek zit en de verbanden begrijpt, is het een meesterlijk boek dat je zo uitleest. Alles zal op zijn plaats vallen.